अगर लाकडाच्या शेतीचा परिचय

खालील माहिती अगर लाकूड किंवा अगर लाकडाच्या शेतीच्या लागवड पद्धतीबद्दल आहे.

अगर लाकडाला देवाचे लाकूड म्हणतात. अगर लाकडाचे शास्त्रीय नाव अॅक्विलेरिया आहे आणि अॅक्विलेरियाचे शास्त्रीय नाव रेझिनस हार्टवूड असे आहे. हे आग्नेय आशियातील स्थानिक झाड आहे. अॅक्विलेरियाचे संसर्गित लाकूड म्हणजे अगर लाकूड. हे एक जंगली झाड आहे आणि त्याची उंची 40 मीटर आणि रुंदी साधारण 80 सेंटीमीटर असते. ही  जंगली झाडे काही बुरशींमुळे किंवा फियालोफोरा पॅरासायटीका नावाच्या परजीवी कवकामुळे संसर्गित होतात आणि या आक्रमणाला नैसर्गिक प्रतिसाद म्हणून खोडाच्या आतील गाभ्यामध्ये अगर लाकूड तयार होते. लागण होण्याआधी त्याला वास नसतो. संसर्ग जसा जसा वाढत जाईल तशी खोडाच्या आतील गाभ्यामध्ये गडद राळ तयार होते. हे आतील खोड मौल्यवान असते. त्याला सुगंध येतो त्यामुळे त्याचा वापर अगरबत्ती आणि अत्तरांमध्ये केला जातो. प्रजाती, भौगोलिक परिस्थिती, खोड, फांदी, मुळे, संसर्गानंतरचा कालावधी आणि काढणीची आणि प्रक्रियेची पद्धत या सगळ्याचा त्याच्या सुगंधी गुणधर्मांवर परिणाम होतो. जुन्या जंगली अॅक्विलेरियाच्या साधारण 10% झाडांपासून नैसर्गिकपणे राळ उत्पन्न होते.

अगर लाकडाचे गुणधर्म आणि अन्य नावे:

अॅक्विलेरिया गडद अगर लाकूड दर्शवतात आणि बेकायदा झाडे तोडणारे  करणारे लोक झाडाची साल काढून टाकतात आणि झाडाला बुरशीची लागण होऊ देतात. आतल्या खोडाला वेगवेगळ्या देशात वेगवेगळ्या नावाने संबोधित करतात. जसे, हिंदीमध्ये अगर; संस्कृत, कानडी आणि तेलगुमध्ये अगुरु, तमिळमध्ये अकिल आणि आसामीमध्ये सासी इत्यादी. अगर लाकडाची निर्मिती झाडाच्या मुळांमध्ये आणि खोडांमध्ये होते. त्यामुळे कीटक आत प्रवेश करतात. नुकसान टाळण्यासाठी झाड स्वसंरक्षणात्मक गुणकारी सामग्री तयार करते. लागण न झालेल्या भागाचा रंग फिक्का असतो आणि राळेमुळे प्रभावित भागाचे वस्तुमान आणि घनता वाढते आणि रंग बदलतो. वाफेचा उपयोग करून अगर लाकडातून औड तेल काढले जाते. त्यातून मिळणारे उत्पादन हे धार्मिक समारंभात आणि आध्यात्मिक विधींमध्ये धूप म्हणून वापरले जाते. अगर लाकडावर अनेक वेळा वाफेचे  ऊर्ध्वपातन  केले जाते आणि वेगवेगळ्या श्रेणीचे आणि ताकदीचे तेल निर्माण केले जाते ज्याची किंमत श्रेणीनुसार बदलते. पातळ न केलेले तेल त्वचेवर वापरण्यासाठी सुरक्षित असते. हे शरीराला उत्तेजक, पुष्टीवर्धक, जळजळ न होणारे, पाचक, वेदनाशामक, संधिवात रोधक, खाज रोधक, भूक वाढवणारे आणि शामक म्हणून उपयुक्त ठरते. हे शरीरातील सर्व चक्रे आणि तिसरा डोळा उघडण्यास मदत करते. हे कॅन्सर विरोधी उपचारांमध्ये वापरले जाते. यामुळे सकारात्मक उर्जा निर्माण होते.

अगर लाकडाच्या रोपांची वैशिष्ट्ये :

·        अगर लाकूड, अलोइस लाकूड किंवा घ्रू लाकूड हे गडद सुगंधी राळयुक्त लाकूड लहान कोरीव वस्तू, उदबत्त्या आणि अत्तरे बनवण्यासाठी वापरतात.

·        नैसर्गिक स्रोत कमी झाल्यामुळे अगर  लाकडाच्या किंमती वाढल्या आहेत.

·        अगर लाकडातून येणारा सुगंध आनंददायक आणि संमिश्र असतो. असा सुगंध फारच कमी गोष्टींचा असतो किंवा कोणत्याही नैसर्गिक गोष्टींचा नसतो.

अगर लाकडाच्या प्रजाती:

अॅक्विलेरियाच्या बहुतांश प्रजाती या नैसर्गिकपणे किंवा कृत्रिमपणे अगर लाकडामध्ये परिवर्तीत होतात. या प्रजाती जगभरात विविध ठिकाणी आढळून येतात. अगर लाकडापासून निघणाऱ्या तेलाचे गुणधर्म आणि वैशिष्ट्ये हे एकमेकांवर अवलंबून आहे.

आत्तापर्यंत अॅक्विलेरियाच्या 21 प्रजाती सापडल्या आहेत. त्या खालील प्रमाणे:

अॅक्विलेरिया अपिक्युलेट (बोर्नियो)

1.   अॅक्विलेरिया बैल्लोंनी (कंबोडिया, इंडोचायना, थायलंड)

1.   अॅक्विलेरिया बनायेन्सीस (व्हिएतनाम)

2.   अॅक्विलेरिया बेकारीआना (आग्नेय आशिया)

3.   अॅक्विलेरिया ब्राचायन्था (आग्नेय आशिया-फिलिपाईन्स)

4.   अॅक्विलेरिया सीट्रिनिकार्पा (आग्नेय आशिया-फिलिपाईन्स (मिन्डानाओ))

5.   अॅक्विलेरिया क्रासना (थायलंड,कंबोडिया,इंडोचायना, व्हिएतनाम, लाओ पीडीआर, भूतान)

6.   अॅक्विलेरिया कमिन्जिआना (इंडोनेशिया)

7.   अॅक्विलेरिया डेसेमकोस्टाटा (फिलिपाईन्स)

8.   अॅक्विलेरिया फ़िलारिअल (इंडोनेशिया)

9.   अॅक्विलेरिया हिरता (मलेशिया, इंडोनेशिया)

10. अॅक्विलेरिया खासिआना (भारत)

11. अॅक्विलेरिया मलाक्केन्सीस (लाओ पीडीआर, मलेशिया, थायलंड, इंडोनेशिया, भूतान, बर्मा)

12. अॅक्विलेरिया मायक्रोकार्पा (इंडोनेशिया, बोर्निओ)

13. अॅक्विलेरिया पर्विफोलिया (फिलिपाईन्स (लुझोन))

14. अॅक्विलेरिया रोस्ट्रेट  (मलेशिया)

15. अॅक्विलेरिया रुगोस (पापुआ न्यू गिनीया)

16. अॅक्विलेरिया सायनेन्सीस (चीन)

17. अॅक्विलेरिया सबइंटेग्रा (थायलंड)

18. अॅक्विलेरिया युरदानेटेन्सीस (फिलिपाईन्स)

19. अॅक्विलेरिया युनानेन्सीस (चीन)

अगर लाकडाच्या शेतीसाठी माती आणि हवामानाची परिस्थिती:

सहसा, समुद्र सपाटीपासून 750 मीटर पेक्षा जास्त उंचीवर असणाऱ्या डोंगराळ भागात अगर लाकूड उगवते. ते पिवळ्या, लाल पॉडझॉलिक, वाळूमिश्रित चिकण मातीमध्ये लावण्यात आलेले आहे. तापमान सरासरी 200 सेल्शिअस ते 330सेल्शिअसपर्यंत असावे. 2,000 ते 4,000 मिमी पावसात हे वाढवता येऊ शकते. मातीची सोलम जाडी 50 सेंमीपेक्षा जास्त असावी. ही झाडे विविध जंगले आणि परिसंस्थेमध्ये चांगल्याप्रकारे वाढू शकतात. मातीचे गुणधर्म आणि सुपिकता यांमुळे पर्यावरणाच्या परिस्थितीवर परिणाम होऊ शकतो. 20-300सेल्शिअस तापमान, 77-85% सापेक्ष आर्द्रता आणि 56-75% प्रकाशाची तीव्रता यांमध्ये रोपे वाढू शकतात. तर, समुद्रसपाटीपासून 200 मीटर उंचीवर परिस्थिती थोडी बदलते. मात्र, अगर लाकडाच्या उत्पादनासाठी आवश्यक पर्यावरणीय घटकांचा अजून अभ्यास करण्याची गरज आहे.

वाचा: स्पिरुलीना शेती प्रकल्पाचा अहवाल.

अगर लाकडाची लागवड:

कृत्रिम संरोपणाचे तंत्रज्ञान वापरून अनेक लोकांना अगर लाकडाची लागवड करता येऊ शकते. या तंत्रज्ञानाद्वारे, एखाद्याला काही दशके न लागता कमी कालावधीत अगर लाकडाचे उत्पादन मिळवता येऊ शकते (नैसर्गिक पद्धतीने). चांगला परिणाम मिळवण्यासाठी, चांगल्या प्रतीची रोपे निवडली पाहिजेत.

अॅक्विलेरिया रोपे:

अगर लाकडाची गरज पुरवण्यासाठी, मागणी पुरवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात झाडे लावणे महत्त्वाचे आहे. सध्या 20 टक्के अगर लाकडातून उत्पादन मिळते. खाजगी रोपवाटिकांमधून यशस्वीपणे लागवड करता येऊ शकते. बिया असलेले अॅक्विलेरिया ओळखणे ही लागवडीची पहिली पायरी आहे. बियाणे परिपक्व झाले की पुनरुत्पादन होण्याची प्रक्रिया सुरू होते. बियाणे फुटल्यानंतर लगेचच पुनरुत्पादन केले जाऊ शकते कारण बियाणे टिकाऊ नसते आणि वातावरणासही संपर्क आल्यावर पडल्यानंतर त्याचा टिकाऊपणा नाहीसा होऊ लागतो. योग्य नियोजन, व्यवस्थापन कौशल्य आणि साठवणूक करून मोठ्या प्रमाणात अॅक्विलेरियाचे बियाणे निर्माण केले जाऊ शकते.

लागवडीची श्रेणी:

अॅक्विलेरिया विविध प्रकारची माती, वेगवेगळी परिस्थिती आणि कमी जागेत वाढू शकते. याबद्दलची मनोरंजक आणि महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे हे शेतजमिनीत, परसबागेत किंवा इतर झाडांसोबत आंतरपीक म्हणूनदेखील वाढवता येते.

अगर लाकडाच्या शेतीमधील कृत्रिम संरोपण:

यामध्ये फक्त बुरशीजन्य संरोपण समाविष्ट आहे रासायनिक नाही.या पद्धतीमध्ये, अॅक्विलेरियाच्या खोडामध्ये बुरशी संरोपित केली जाऊ शकते. कमी कालावधीत (2-3 तासात), संप्रेरक झाडाच्या सर्व भागांमध्ये पोहोचते त्यामुळे झाडावर जखमा दिसून येतात. काही महिन्यानंतर, जखमेच्या आजूबाजूला मुळे, खोड आणि फांद्या यांसारख्या भागांमध्ये राळयुक्त लाकूड तयार होते.  काही दिवसांच्या प्राथमिक उपचारानंतर आपण सर्व फांद्यांवरचे छेद पाहू शकतो. 4 महिन्यानंतर जिवंत झाडांमध्ये राळयुक्त लाकूड दिसून येते. आगीत भाजल्यानंतर या लाकडातून मंद सुगंध यायला लागतो. काढणीच्या वेळी मुळे खणून मोकळी केली जातात आणि अॅक्विलेरियाच्या झाडापासून राळ वेगळी करता येते.

अगर लाकडाच्या शेतीसाठी जमीन तयार करणे आणि लागवड:

जगू शकणाऱ्या आणि टिकून राहू शकणाऱ्या संभाव्य प्रजाती निवडण्यासाठी पर्यावरणीय परिस्थितींचे मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे. लागवड केल्यानंतर अनेक रोपे, माती किंवा वातावरणामुळे नव्हे तर साचलेल्या पाण्यामुळे 3 ते 4 वर्षात मरतात. हा मृत्यूदर कमी करण्यासाठी उतारावर लागवड केली जाऊ शकते. 60-90 सेंटीमीटर उंचीची झाल्यानंतर रोपांचे मातीमध्ये पुनर्रोपण करतात. प्लास्टिकची पिशवी पुरेशी मोठी नसेल तर मुळे त्यात बंदिस्त होतात म्हणून शक्यतो मोठी रोपे लावण्याची शिफारस केली जात नाही. त्यामुळे लहान पिशवीत असलेली रोपे आणि 120 सेंटीमीटरपेक्षा मोठी रोपे लावणे टाळा.

खालील पद्धतीमुळे 99% रोपे जगतात:

40x40x40 चा खड्डा तयार करणे. खड्डा पाऊस, उन्हात असावा. ऑक्सिजनयुक्त माती मुळांची वाढ करण्यासाठी उपयुक्त ठरते. जर माती घट्ट असेल, तर माती मोकळी करण्यासाठी त्यात कोकोपीट मिसळावे, कोकोपीटमध्ये उत्तम ऑक्सिजनयुक्त गुणधर्म असतात. फॉस्फरस टीएसपी (ट्रिपल सुपर फॉस्फेट) आणि डीएपी (डाय अमोनियम फॉस्फेट)मधून मिळते. मात्रा जास्त झाल्यास रोपट्यांची हानी होऊ शकते. हे अतिशय विद्राव्य आहेत आणि त्वरित मातीमध्ये विरघळून रोपांना आवश्यक फॉस्फेट उपलब्ध करून देतात. 15% गायीचे शेण हे सेंद्रिय खत म्हणून वापरतात आणि 20 ग्रॅम फुनादान कीटकांचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी वापरतात. खड्डा योग्य पातळीपर्यंत भरून घेतात आणि त्यात  मातीपासून 2 इंच वर उगवलेले रोपटे लावतात. रोपट्याची प्लास्टिक पिशवी काढून ते खड्ड्यात लावतात. पाणी जिरवण्यासाठी रोपट्याच्या बाजूची जागा भरून टाकतात.

अगर लाकडाच्या शेतीसाठी आवश्यक खते:

माती मोकळी करण्यासाठी त्यामध्ये कोकोपीट मिसळावे. त्यात बरेच ऑक्सिजनयुक्त गुणधर्म असतात. ट्रिपल सुपरफॉस्फेट (टीएसपी) आणि डाय अमोनियम फॉस्फेट (डीएपी) द्वारे मातीमध्ये फॉस्फरस मिसळावे. हे विद्राव्य असतात आणि मातीमध्ये पटकन विरघळतात आणि रोपांना आवश्यक फॉस्फेट उपलब्ध करून देतात. गायीचे शेण हे सेंद्रिय खत म्हणून काम करते आणि 20 ग्रॅम फुनादान कीटकांना रोखण्यासाठी मिसळतात.

अगर लाकडाच्या शेतीतले उत्पन्न घेण्याचे तंत्र:

उत्पादनामध्ये, निवड, काढणीची  उपयुक्त पद्धत, संकलन करणाऱ्यांच्या  प्रकारांचे चित्रण (स्थानिक आणि परदेशी) आणि व्यापाऱ्यांबरोबर त्यांचे संबध याचा समावेश होतो. अगर लाकडाचे उत्पादन हा तात्पुरता किंवा कायमस्वरूपी व्यवसाय असतो. अगर लाकडावर उत्पन्न अवलंबून असणारे, संकलन करणारे कर्ज पद्धतीने मध्यस्थांशी जोडलेले असतात. ते जवळपास 50-100 संकलन करणाऱ्यांशी जोडलेले असतात आणि कदाचित स्वतंत्रदेखील असतात, किंवा एकाच व्यापाऱ्यावर अवलंबून असतात.  स्थानिक पातळीवर अगर लाकडाचा औषधांसाठी वापर केला जातो, पण अभ्यासादरम्यान गोळा केलेल्या माहितीनुसार, उत्पादन केलेले बहुतांश अगर लाकूड निर्यात केले जाते.

अगर लाकडाचे उत्पादन:

70 किलो लाकडापासून तेलाचे एकूण उत्पादन 20 मिलीपेक्षा जास्त मिळत नाही. अॅक्विलेरियाच्या प्रजातींपैकी साधारण 20 प्रजातींमध्ये अगर लाकूड तयार होते. एका झाडापासून साधारण 4 किलोपर्यंत उत्पादन मिळते. सध्या त्याची किंमत 50,000.00 ते 2,00,000 लाख इतकी आहे. एका अगरवूड झाडापासून मिळणारे उत्पन्न साधारण 1,00,000 इतके आहे.